فاضل حیدری
امروز، هجدهم اسفندماه، یادآور روزی است که در تاریخ پرشکوه جمهوری اسلامی ایران ثبت‌شده تا بهانه‌ای باشد برای تعمق در جایگاه والای مساجد به‌عنوان مراکز اصلی پرورش ایمان و اندیشه. در چنین روزی، در سال 1371 هجری شمسی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور به‌منظور احیای نقش تمدن‌ساز و فرهنگی این مراکز معنوی، تأسیس شدند. این بنیان ارزشمند که در سایه منویات حکیمانه مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای مدظله‌العالی بنا شد، امروز نقشی کلیدی در مقابله با هجمه‌های گوناگون فرهنگی و تربیت نسل متعهد به آرمان‌های انقلاب اسلامی ایفا می‌کند. مقام معظم رهبری درباره کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد فرموده‌اند: «من سفارش می‌کنم که کانون‌های فرهنگی هنری مساجد را فراموش نکنید؛ البته با همکاری بسیج، این کانون‌های فرهنگی هنری مساجد را مؤثر کنید. برایش کار کنید. بنشینید فکر کنید، مطالعه کنید و سخنی که متناسب با نیاز آن جوانی است که آنجا حضور پیدا می‌کند، فراهم کنید.» این بیان راهبردی، حکایت از ضرورت بهره‌گیری شایسته از ظرفیت‌های فرهنگی و هنری مساجد در پاسخ به نیازهای جامعه به‌ویژه جوانان و نوجوانان دارد.
مساجد در طول تاریخ اسلام، همواره بیش از یک مکان عبادی بوده‌اند. این مراکز، هسته‌های تمدن‌سازی، آموزش و پرورش اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی به شمار می‌روند. در صدر اسلام، مسجد نه‌تنها محل نیایش و ارتباط با خداوند بود، بلکه مرکزی برای آموزش معارف دینی، برنامه‌ریزی امور اجتماعی، تبلیغ و همچنین بستری برای شکوفایی استعدادهای فردی به شمار می‌رفت. همچنان که پیامبر اعظم (ص) از مسجد به‌عنوان قلب تپنده جامعه اسلامی استفاده کردند، امروز نیز مساجد باید نقشی فراتر از عبادت‌محوری ایفا کنند. در همین راستا، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد تأسیس شدند تا احیاگر این رسالت عظیم باشند. این کانون‌ها مأموریتی دوگانه بر دوش دارند؛ اول، تقویت ایمان و معنویت جامعه به‌ویژه جوانان از طریق آموزش و ترویج مبانی مذهبی و دوم، مقابله با جریان‌های انحرافی و هجمه‌های فرهنگی که تلاش دارند بنیان‌های فکری و اعتقادی نسل جوان را سست کنند.
کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، به‌مثابه پل‌هایی هستند که هنر را به دین، فرهنگ را به ایمان و جوانی را به معرفت پیوند می‌دهند. آنچه این کانون‌ها را خاص و منحصربه‌فرد کرده است، حضور در نزدیک‌ترین نقاط تماس با مردم، از مسجد محل گرفته تا جامع‌ترین مساجد شهری است. جوانانی که با انگیزه معنویت به مساجد روی می‌آورند، نه‌تنها از فضای عبادی بهره‌مند می‌شوند، بلکه در محیطی معنوی توانمند می‌شوند تا استعدادهای اخلاقی، هنری، ادبی و اجتماعی خویش را شکوفا کنند. یکی از ویژگی‌های اساسی این کانون‌ها، تکیه‌بر مشارکت جوانان و تفکر جمعی است. مقام معظم رهبری بر این اصل تأکید کرده‌اند که «بنشینید فکر کنید، مطالعه کنید و سخنی که متناسب با نیاز آن جوانی است که آنجا حضور پیدا می‌کند، فراهم کنید.» این بیان، نشان‌دهنده اهمیت شناخت مخاطب و ارائه محتوا و برنامه‌ای متناسب با دغدغه‌ها و خواسته‌های اوست. اگر این محور اساسی مورد توجه قرار گیرد، کانون‌ها می‌توانند نقشی بی‌بدیل در تربیت و هدایت نسل جوان ایفا کنند.
دشمنان انقلاب اسلامی، از ابتدای پیروزی این انقلاب، از قدرت ایمان و نقش‌آفرینی جوانان در پیشبرد آرمان‌های انقلاب هراس داشته‌اند. بر همین اساس، سال‌هاست که با ابزارهای متنوع فرهنگی و رسانه‌ای، تلاش می‌کنند تا جوانان را از ایمان، هویت‌ملی و دینی خود دور کنند. همان‌گونه که مقام معظم رهبری در خصوص تهاجم فرهنگی بارها هشدار داده‌اند، امروزه بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد که مراکز فرهنگی مساجد به سنگرهایی مستحکم برای مقابله با این تهاجم بدل شوند. کانون‌های فرهنگی هنری مساجد به‌عنوان شبکه‌ای گسترده و منسجم، ظرفیت بالایی برای ارائه آموزش‌های دینی، برگزاری فعالیت‌های هنری فاخر، تأمین محتوای فکری و ایجاد بستری برای مطالعات علمی و مذهبی دارند. مساجد با حس معنویت خاص خود از تأثیرگذاری بالایی برخوردارند و همین امر، فرصت کم‌نظیری را ایجاد کرده است تا با ابزارهایی همچون هنرهای اسلامی، ادبیات دینی، مراسم فرهنگی و برنامه‌های ارتباطی، نسلی مقاوم در برابر تهاجم فرهنگی و سربازانی آماده برای تحقق تمدن نوین اسلامی پرورش یابند.
بی‌تردید، سالروز تأسیس کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد فرصتی برای بازاندیشی در مسئولیت خطیر آن‌ها به شمار می‌رود. اکنون‌که جهان با چالش‌های نوینی روبه‌رو است، لازم است این کانون‌ها با برنامه‌ریزی عمیق‌تر، ارتباط مؤثرتری با جامعه هدف برقرار کنند. تقویت همکاری این نهاد با بسیج، همچنان که مقام معظم رهبری توصیه کرده‌اند، راهکاری کلیدی است که می‌تواند به پویایی بیشتر کانون‌ها کمک کند. بسیج، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین حامیان فرهنگ مقاومت و هویت اسلامی، بازویی مؤثر برای توسعه اهداف مساجد خواهد بود. امید است که این کانون‌ها با توکل بر خدا، بهره‌مندی از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب و تکیه بر نیروی جوانی و ایمان ملت ما، رسالت خود را بیش‌ازپیش عملی سازند. به هر ترتیب در پایان این نوشتار باید عنوان کرد که حضور مقتدرانه مساجد و کانون‌های وابسته به آن‌ها، همچنان که در گذشته تاریخی انقلاب اسلامی امیدآفرین بوده، در آینده نیز زمینه‌ساز تشکیل تمدن نوین اسلامی و شکست دشمنان در عرصه فرهنگی خواهد بود.
