تغذیه دانشجویان یکی از پرهزینه‌ترین موضوعات در نظام آموزش عالی کشور است که بیش از ۲۰درصد بودجه این بخش را به خود اختصاص می‌دهد، حالا وزارت علوم با اجرای طرحی آزمایشی قصد دارد بخشی از مدیریت تغذیه دانشجویان را به بخش خصوصی واگذار کند.
زینب امیدی: تغذیه دانشجویان همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانشگاه‌های کشور بوده است که بخش قابل‌توجهی از بودجه آموزش عالی را به خود اختصاص می‌دهد.
باوجود صرف بیش از 20 درصد بودجه این حوزه برای تأمین غذای دانشجویان، همچنان نارضایتی عمومی وجود دارد و همین موضوع مدیران دانشگاه‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
از سوی دیگر، مدیریت ناکارآمد و استفاده از نیروهای غیرمتخصص در بخش تغذیه باعث افزایش هزینه‌های زائد شده که نه‌تنها کیفیت خدمات را تحت تأثیر قرار داده، بلکه بخش‌های پژوهشی، آزمایشگاهی و توسعه زیرساخت‌های ضروری را نیز تحت فشار قرار داده است.
در همین راستا، وزارت علوم به‌منظور کاهش هزینه‌های اضافی و بهبود کیفیت خدمات تغذیه، طرحی را تحت عنوان "الگوی نوین تغذیه دانشجویی" ارائه داده است.
این طرح با هدف واگذاری بخشی از خدمات تغذیه به بخش خصوصی در برخی دانشگاه‌ها به‌صورت آزمایشی اجرا شده است و نتایج اولیه آن امیدبخش به‌نظر می‌رسد.
در این مدل جدید، تنوع غذایی افزایش می‌یابد و دانشجویان کم‌بضاعت نیز از حمایت‌های مالی دانشگاه بهره‌مند می‌شوند. با گسترش اجرای طرح به دانشگاه‌های بیشتر، می‌توان انتظار داشت که تغذیه دانشجویان به‌سمت مدیریت بهینه‌تر و ارتقای کیفیت حرکت کند.
در ادامه، برای بررسی این طرح و وضعیت تغذیه دانشجویان سراغ حسین امامعلی‌پور مدیرکل طرح و برنامه سازمان امور دانشجویان و مسئول اجرای الگوی نوین تغذیه دانشجویی رفتیم.
تسنیم: چرا تغذیه دانشجویان یکی از دغدغه‌های اصلی دانشگاه‌ها شده است؟
امامعلی‌پور: در زمان حاضر تغذیه دانشجویی به دغدغه اصلی دانشگاه تبدیل شده است و با تمام هزینه‌هایی که دراین بخش صورت می‌گیرد، هم دانشگاه، هم دانشجو و هم دولت ناراضی است و به شما بگویم تا وقتی که امور مربوط به تغذیه دولتی اداره شود این مشکلات حل نخواهد شد، بنابراین یک کمیته در سازمان امور دانشجویان تشکیل شد و این کمیته با بهره‌گیری از نظرات جامعه دانشجویی، معاونین دانشجویی و مدیران دانشجویی یک طرحی تحت عنوان «طرح الگوی نوین تغذیه» تدوین کرد که شامل چهار فصل است که یکی از فصل‌های آن «مدیریت هزینه» است، تدوین شد. این طرح دی ماه سال گذشته در شورای معاونین وزارت علوم طرح و تصویب و سپس به سازمان امور دانشجویان ابلاغ شد که این طرح به‌صورت آزمایشی در چند دانشگاه بزرگ اجرا شود، بنابراین مقرر شده است که طرح مذکور در 6 دانشگاه از تهران و 6 دانشگاه از استان و شهرهای مختلف از نیم‌سال دوم اجرا شود.
امروز بیش از 20 درصد بودجه آموزش عالی کشور صرف تغذیه دانشجویان می‌شود، اما نتیجه نارضایتی دانشجویان، کسری بودجه و همچنین دغدغه‌های مدیران دانشگاه است، از طرف دیگر، این هزینه‌ها موجب کاهش منابع در حوزه پژوهش، آزمایشگاه و کارگاه‌ها می‌شود، و با وجود همه این هزینه‌ها، خروجی آن کیفیت و رضایت کافی ندارد.
تسنیم: مشکل اصلی در مدیریت تغذیه دانشجویان چیست؟
امامعلی‌پور: مشکل اصلی در مدیریت ناکارآمد و استفاده از نیروهای غیرمتخصص در حوزه تغذیه دانشگاه‌هاست. بسیاری از مدیران آموزشی که مسئول این بخش هستند، تخصص کافی ندارند و نگاه کارشناسی به کیفیت و کمّیت غذا وجود ندارد، علاوه بر این، درصد زیادی از هزینه‌های صرف‌شده در این حوزه زائد است و به‌طور بهینه استفاده نمی‌شود. متأسفانه در زمان حاضر صفر تا 100 حوزه تغذیه در اکثر دانشگاه‌ها به‌عهده خود دانشگاه است، درصورتی که براساس قوانین بالادستی بعضی از خدمات باید به بخش خصوصی واگذار شود.
به همین خاطر یکی از اهداف راه‌اندازی رستوران‌های مکمل، کاهش تصدی‌گری دانشگاه‌ها است؛ چرا که دغدغه اصلی هیئت رئیسه دانشگاه‌ها به‌جای پیگیری مسائل پژوهشی و آموزشی مسائل تغذیه است. راه‌اندازی رستوران‌های مکمل به ایجاد تنوع و کیفیت منجر می‌شود، معمولاً دانشجویان اعتراض دارند؛ "ما مجبوریم غذای یک یا دو منویی را انتخاب کنیم و تنوعی در منوی رستوان‌های دولتی وجود ندارد و همچنین به دانشجویان کم‌برخوردار کمک نمی‌شود، چرا که دانشجو حتماً باید قیمت مشخص‌شده غذا را پرداخت و سپس غذا دریافت کند".
تسنیم: برنامه وزارت علوم برای بهبود وضعیت تغذیه دانشجویان چیست؟
امامعلی‌پور: وزارت علوم در حال اجرای طرحی است که الگوی جدیدی در مدیریت تغذیه دانشجویان ارائه دهد، در این طرح، بخشی از خدمات تغذیه به بخش خصوصی واگذار می‌شود تا هزینه‌های زائد حذف شود و کیفیت خدمات افزایش یابد. این پروژه به‌صورت آزمایشی در 12 دانشگاه (شامل 6 دانشگاه در تهران و 6 دانشگاه در شهرهایی مثل اصفهان، تبریز و سمنان) در حال اجراست. قرار است پس از جمع‌بندی در پایان تابستان، تعداد دانشگاه‌های تحت اجرای این طرح به 40 دانشگاه افزایش یابد.
تسنیم: نحوه همکاری بخش خصوصی با دانشگاه‌ها چگونه است؟
امامعلی‌پور: در این مدل، دانشگاه‌ها فضای لازم را در اختیار بخش خصوصی می‌گذارند تا با هزینه خود، رستوران‌هایی را احداث و تجهیز کنند. این بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، مانند آشپزخانه و سالن، امکان ارائه 30 تا 40 نوع غذای متنوع را فراهم می‌کند. قرارداد سرمایه‌گذاری معمولاً به‌صورت چندساله خواهد بود. هزینه غذاها نیز بر اساس یک سیستم مشارکتی تأمین می‌شود، که در آن دانشگاه بخشی از هزینه را پوشش می‌دهد و دانشجو مابقی را پرداخت می‌کند.
تسنیم: هزینه غذای دانشجویان در این طرح چگونه تعیین می‌شود؟
امامعلی‌پور: قیمت غذا بسته به دانشگاه و شرایط جغرافیایی متغیر است، اگر مثلاً هزینه غذای مکمل 90 هزار تومان باشد، دانشگاه 80 هزار تومان آن را می‌پردازد و دانشجو فقط 10 هزار تومان پرداخت می‌کند. برای دانشجویان کم‌بضاعت، منوهایی به‌قیمت 80 تومان در نظر گرفته شده است تا همه دانشجویان بدون دغدغه مالی بتوانند از خدمات تغذیه استفاده کنند. ما دانشجویانی داریم که واقعاً توان پرداخت مبلغی را که صندوق رفاه برای غذای دانشجویی تعیین کرده است، ندارند، در رستوران مکمل غذاهایی وجود دارد که دانشجو می‌تواند غذا را میل کند ولی هزینه‌ای پرداخت نکند.
تسنیم: آیا نظارتی بر اجرای این طرح وجود دارد؟
امامعلی‌پور: بله، معاونت دانشجویی دانشگاه‌ها و کمیته راهبری که از دانشگاه تهران کار خود را شروع کرده است، بر فرایند این طرح نظارت کامل دارند. این کمیته به‌صورت میدانی از رستوران‌ها بازدید می‌کند و وضعیت اجرای پروژه را بررسی می‌کند، همچنین با پیمانکاران بخش خصوصی قراردادهایی بسته می‌شود که باید چند گزینه از منوها را با قیمت‌های مناسب برای دانشجویان کم‌برخوردار فراهم کنند.
تسنیم: چطور اطمینان حاصل می‌شود که طرح به‌نفع دانشجویان کم‌بضاعت است؟
امامعلی‌پور: طرح به‌گونه‌ای طراحی شده است که دانشجویان کم‌بضاعت بتوانند به‌راحتی از منوهای تعریف‌شده با هزینه کم استفاده کنند، در واقع، عده‌ای از دانشجویان می‌توانند تمام وعده‌های غذایی خود را با قیمتی بسیار مناسب دریافت کنند و نیازی نیست فشار مالی را حس کنند. وقتی که ما صحبت از طرح جدید می‌کنیم برخی فکر می‌کنند که می‌خواهیم سفره دانشجو را کوچک کنیم، قطعاً در این طرح فقط به‌دنبال رضایتمندی دانشجویان هستیم و قرار نیست تغییری ایجاد شود تا دانشجو ناراضی شود، بنابراین فکر می‌کنیم که حضور بخش خصوصی در این حوزه می‌تواند به مدیریت دانشگاه‌ها کمک کند.
تسنیم: برنامه‌های آینده برای این طرح چیست؟
امامعلی‌پور: در برخی از دانشگاه‌ها تا 60 درصد دانشجویان از رستوران‌های مکمل استفاده می‌کنند و 40 درصد دانشجویان از رستوران‌های دولتی استفاده می‌کنند هر چقدر به‌سمت بخش خصوصی حرکت کنیم بهتر است اما نباید دانشگاه‌های کوچک را فراموش کنیم. وزارت علوم در نظر دارد پس از جمع‌بندی اجرای آزمایشی در 12 دانشگاه، این طرح را گسترش دهد و در 40 دانشگاه دیگر اعمال کند، همچنین، کمیته راهبری قرار است رستوران‌های مکمل را بررسی و در صورت نیاز تجهیزات جدیدی فراهم کند تا همه دانشگاه‌ها از این مدل بهره‌مند شوند.