فاطمه رحیماویان- زمستان گذشته در تهران و بقیه کالن شهرها کشور شاهد شدیدترین آلودگی هوا بودیم. کار به جایی رسید که برای نزدیک به سه هفته مدارس و دانشگاه ها تعطیل شدند و آموزش به شیوه مجازی پیگیری شد. در میان پاسخ هایی که به چرایی این پدیده داده شده است یک عامل همواره حاضر است و آن آلودگی ناشی از خودرو و وسایل حمل و نقل موتوری است. هرچند باید درباره سهم این عامل با احتیاط برخورد کرد. بهرحال واقعیت این است که کشور با بحرانی اساسی در زمینه فرسودگی وسایل موتوری روبرو است که پیامدهای بسیار زیادی به دنبال دارد. یکی از این پیامدهای اختالل در حمل و نقل درون و برون شهری است. بارها شاهد مواردی بوده ایم از صف های طویل در ایستگاه های اتوبوس که گاه بیش از یک ساعت منتظر رسیدن اتوبوس هستند. دلیل ً را که جویا شویم پاسخ احتماال کمبود اتوبوس ها است. بسیاری از خطوط اتوبوسرانی با کمبود اتوبوس مواجه هستند چرا که در سال های اخیر برنامه ریزی مناسبی برای جایگزینی خودروهای فرسوده انجام نشده است. در نتیجه گاه برخی خطوط تنها با یک یا دو اتوبوس ً کار می کنند و عمال از کار افتاده هستند. و البته از میان اتوبوس هایی هم که کار می کنند بسیاری فاقد استانداردهای الزم هستند و ً می بایست مدت ها پیش از منطقا رده خارج می شدند. حکایت تاکسی ها هم تفاوت چندانی ندارد. نکته خطرناک تر اما وسایلی هستند که بین شهرها تردد می کنند، جایی که احتمال مخاطرات و تصادفات بسیار بیشتر است. این اتوبوس ها ً از نظر سطح و و خودروها غالبا کیفیت ایمنی و راحتی مسافران وضعیت اسفناکی دارند. متاسفانه در این زمینه هماهنگی الزم بین نهادهای مختلف وجود ندارد و با وجود هشدارهای دائمی پلیس راهور برنامه ای جدی برای ترمیم ناوگان یا خارج کردن وسایل ناایمن دیده نمی شود. حاال به گفته »جانشین رییس پلیس راهور فراجا در حال حاضر 31 درصد از کل وسایل نقلیه در کشور باالتر از سنت فرسودگی خودشان هستند«. این یعنی یک فاجعه تمام عیار. از طرف دیگر آمارهای به ما می گویند که ایران یکی از باالترین نرخ مرگ و میر ناشی از تصادفات را دارد. نوروز همین امسال در کمتر از یک ماه نزدیک به دوهزار نفر از هم وطنانمان در تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند و عده بسیار بیشتری نیز مصدوم شده اند. چرا ً باید آن استانداردهایی که مستقیما با جان آدمی سروکار دارند چنین راحت نادیده گرفته شوند؟ چیزی هست که مهم تر از جان و سالمت انسان باشد؟ مسئله اما فقط ناوگان حمل و نقل عمومی نیست. در بقیه زمینه ها همین وضعیت را می توان مشاهده کرد. »هم اکنون 91 درصد ً از موتورسیکلت های کشور کامال فرسوده اند. وسایل نقلیه سنگین باالی 48 درصد فرسودگی دارند و با داشتن یک برگه مجوز معاینه فنی در حال تردید در جاده های ً این وسایل کشور هستند«. احتماال سنگین را در جاده های بین شهری دیده ایم که چه وضعیت و کیفیتی دارند. مسئله این است که مجوزها ً به یک کاغذبازی در ایران صرفا اداری تقلیل داده شده اند بدون آن که یک خودرو یا شخص واقعا واجد صالحیت های الزم باشد. و این چنین می شود که فرسودگی در سیستم حمل و نقل و وسایل موتوری با فجایعی چون آلودگی و البته مرگ آدم ها رابطه مستقیم می یابد.